Nederlandse Natuurkundige Vereniging

FYSICA 2021, de viering van het 100-jarig bestaan van de NNV, was een mooi evenement. Voor iedereen die er vrijdagmiddag 16 april niet bij kon zijn, zijn nu de opnames beschikbaar. Op www.fysica.nl is heel FYSICA (min de pubquiz) terug te kijken, een kijkwijzer laat zien wanneer welk onderdeel start.

Thijs van Eeden (Nikhef) won op vrijdag 16 april de finale van de Young Speakers Contest tijdens FYSICA 2021. Hij werd door het publiek tot winnaar uitgeroepen met 38% van de stemmen. Beide andere finalisten: Adéla Melcrová (RUG) en Sonakshi Arora (TUD) eindigden nipt achter hem. Het was weer een feest om deze jonge talenten aan het woord te zien. Het publiek van FYSICA krijgt jaarlijks voordrachten van drie jonge onderzoekers, die elk proberen om de gunst van het publiek te winnen. Steevast levert dit geweldige presentaties op, en dat was dit jaar niet anders. Alle drie de sprekers waren uitstekend op dreef, wat ook bleek uit de stemmenaantallen die ze kregen. Uiteindelijk was Thijs met zijn presentatie 'Mysterious messengers from the cosmos' de winnaar, hij ontving 750 euro. Adéla's presentatie was getiteld ' The unexpected physics of a new antibiotic', die van Sonakshi 'How robust is robust?'. 

Arjan van der Meij, docent natuurkunde aan De Populier in Den Haag, is door de Nederlandse Natuurkundige Vereniging uitgeroepen tot Natuurkundedocent van het Jaar 2021. Er waren dit jaar weer geweldige nominaties binnengekomen. Arjan van der Meij was geselecteerd voor de finale, samen met Cathy Baars (Martinuscollege, Grootebroek) en Onne van Slooten (Mendelcollege, Haarlem). Stuk voor stuk topdocenten die leerlingen inspireren voor het vak natuurkunde en daarnaast buiten het ‘gewone docentenwerk’ ook andere initiatieven ontplooien.

In Arjan van der Meij vond de jury uiteindelijk alles wat ze zoekt in een Natuurkundedocent van het Jaar: een gedreven persoon die excellent onderwijs geeft, geliefd bij leerlingen en gewaardeerd door collega’s en die tevens bijdragen levert aan de maatschappij.

Uit de nominatie die we ontvingen kwam de winnaar naar voren als een authentieke en hyperenergiek persoon. Hij is de drijvende kracht achter veel grootse initiatieven. Zo is er het Feynmanproject dat de leerlingen uit groep 8 van de basisschool inspireert en uitdaagt. Bij de Fabklas op vrijdagmiddagen en -avonden komen leerlingen uit de tweede tot en met het laatste jaar van de middelbare school op vrijwillige basis bijeen om te werken aan techniekprojecten.

Arjan is een groot voorstander en uitdrager van het zogenaamde 'maakonderwijs'. Door wat hij 'klooien' noemt, ontstaan er creatieve ideeën. Door te proberen en te maken, leren leerlingen van allerlei wiskundige, natuurkundige, biologische en scheikunde principes. Dit 'maakonderwijs' draagt hij uit bij allerlei bijeenkomsten over onderwijs. Arjan is actief op sociale media en hij deelt zijn kennis en inzichten met de brede gemeenschap van natuurkundedocenten.

Bijzonder is dat hij bij de diploma-uitreiking voor iedere mentorleerling een persoonlijk ukelelelied ten gehore brengt. Al met al een geweldige docent die de titel Natuurkundedocent van het Jaar 2021 zeer verdient.

De verkiezing van de ‘Natuurkundedocent van het Jaar’ wordt jaarlijks georganiseerd door de Nederlandse Natuurkundige Vereniging. Arjan van der Meij ontving de prijs tijdens het online-congres FYSICA 2021 op vrijdag 16 april. De prijs bestaat uit een oorkonde plus € 1000 voor de docent en € 1500 voor de school.

De Nederlandse Natuurkundige Vereniging (NNV) is vanaf vandaag Koninklijk. Tijdens het online-evenement FYSICA 2021 overhandigde de commissaris van de Koning in Noord-Holland, Arthur van Dijk, symbolisch de oorkonde, die behoort bij het predicaat ‘Koninklijk’, aan de voorzitter van de NNV, Diederik Jekel.

De NNV, de vakvereniging voor fysici, is opgericht op 2 april 1921. De oprichting was destijds het initiatief van een illuster rijtje natuurkundigen, waaronder drie Nederlandse winnaars van de Nobelprijs voor Natuurkunde: Pieter Zeeman, Heike Kamerlingh Onnes en Hendrik Antoon Lorentz. Al vanaf het begin is de NNV een actieve en bloeiende vereniging.

Arthur van Dijk, commissaris van de Koning: ‘De toekenning van het predicaat Koninklijk is een erkenning van de vooraanstaandheid van de NNV en een prestigieuze bekroning op het werk van de 100-jarige vereniging.’

Diederik Jekel, voorzitter van de NNV: ’Het is heel eervol om dit predicaat te mogen ontvangen. De afgelopen eeuw zijn mijn voorgangers bezig geweest om natuurkunde in de breedste zin van het woord te stimuleren in Nederland. Dat heeft geweldige wetenschappelijke en technologische vooruitgang opgeleverd, en ook de komende 100 jaar zullen we dat blijven doen.’

De NNV behartigt de belangen van de natuurkunde en de natuurkundigen. Tot de ca. 4.000 leden behoren zowel studenten als fysici werkzaam in onderwijs, onderzoek, bedrijfsleven of bij de overheid.

Tot de kroonjuwelen van de vereniging behoren onder meer het Nederlands Tijdschrift voor Natuurkunde, hét Nederlandstalige vakblad over natuurkunde, en het evenement FYSICA dat jaarlijks een breed natuurkundig publiek trekt en dat vrijwel ieder jaar een Nobelprijswinnaar tot de sprekers mag rekenen. Het hele jaar 2021 staat in het teken van het jubileum.

De Nederlandse Natuurkundige Vereniging (NNV) heeft drie hbo-studenten technische natuurkunde de ‘NNV hbo Jong Talentprijs 2021’ toegekend. Dit jaar zijn Else Okkinga (Fontys), Maaike van Dam (Saxion) en Luc Wigbout (HHS) gekroond tot Jong Talent.

De NNV reikt jaarlijks een prijs uit voor zeer talentvolle hbo-studenten technische natuurkunde. Op 16 april werden de drie winnaars tijdens het online-evenement FYSICA 2021 in het zonnetje gezet; zij ontvingen ieder een geldbedrag van 500 euro en een oorkonde.

Nederland kent drie hbo-opleidingen technische natuurkunde: Fontys in Eindhoven, Haagse Hogeschool (HHS) in Delft en Saxion in Enschede, waar jaarlijks in totaal zo’n 300 jongeren starten met een studie technische natuurkunde. In september komt er een vierde opleiding in Amsterdam bij (HvA). Om het belang van deze opleidingen voor het natuurkundeveld te onderstrepen heeft de NNV de jaarlijkse ‘NNV hbo Jong Talentprijs’ in het leven geroepen. De opleidingen selecteren elk een student voor de prijs, het gaat hier om degene die een topstage heeft uitgevoerd.

Uit de stageonderwerpen van de studenten blijkt wel hoe breed inzetbaar hbo-ers technische natuurkunde zijn. Else deed haar stage aan de Universiteit Utrecht, waar ze meewerkte aan een update voor het ALICE-experiment op CERN. Ze was inventief en verbeterde de kalibratie van het prototype van de detector. Maaike werkte bij Demcon Kryoz aan de ontwikkeling van een microkoeler voor een elektronenmicroscoop. Ze onderzocht de trillingen van de koeler en de herkomst daarvan, haar analyse was fenomenaal. Lucs stage vond plaats in Genève bij CERN, net voor de uitbraak van Covid-19. De uitkomst van zijn werk bevat ontwerpparameters die het R&D-team gaat gebruiken bij de constructie van de nieuwe re-ionisatiekamer.

De resultaten van alle drie de studenten worden ingezet bij vervolgwerk. Het is mooi om te zien dat deze jongeren werk hebben afgeleverd dat de natuurkunde weer een stapje verder helpt. NNV-vicevoorzitter Christa Hooijer wenste de drie studenten een mooie natuurkundige carrière toe.

Als het proefschrift af is en al het werk degelijk is vastgelegd voor de naaste vakgenoten, blijft er een uitdaging over. Kun je het ook uitleggen aan een breed publiek? Zelfs als het heel geïnteresseerd is in natuurkunde en kritisch meeleest?
Die uitdaging is de jaarlijkse NTvN-prijsvraag. Maar liefst zes verse doctoren, uit heel verschillende vakgebieden, namen deze handschoen op. Hoewel elke bijdrage zijn kwaliteiten had, koos de jury unaniem drie winnaars. De prijsuitreiking is op vrijdag 16 april tijdens FYSICA 2021.
De belangrijkste criteria voor de jury waren:

• Begrijpen we wat het promotieonderzoek inhield en wat het toevoegde in het vakgebied?
• Waren we gegrepen? Kreeg de auteur ons op het puntje van de stoel?
• Werden we geholpen door het taalgebruik en de afbeeldingen?

Het laatste criterium is misschien wel het lastigst. Het is een hele kunst om vlot te schrijven en toch alle essentiële informatie mee te geven aan de lezer. Het kost moeite om je vakjargon los te laten en hetzelfde nog eens te zeggen in toegankelijk Nederlands. Afbeeldingen kunnen je lezer begeleiden bij de tekst, maar ook voor nieuwe raadsels plaatsen.

De derde prijs gaat naar Robbie Elbertse voor zijn artikel over spingolven in atomaire ketens. Hij neemt ons mee naar het kleinste fysische laboratorium ooit, waar individuele atomen worden opgelijnd en ingesteld voor een goed doordachte ‘practicumproef’ aan spingolven.

De tweede prijs is voor Melissa Rinaldin. Ze geeft meteen aan wat ze wil onderzoeken – de invloed van de geometrie op fasescheiding – en maakt duidelijk waarom dat van belang is in de natuur. De aanzienlijke inleiding die dit complexe onderwerp nu eenmaal nodig heeft wordt didactisch verzorgd en leidt niet af. Dan komt ze terug op het onderwerp. En we zijn verrast door de experimentele aanpak.

De hoofdprijs gaat dit jaar naar Julius Huijts, voor zijn artikel over tijdsopgeloste microscopie op de schaal van attoseconden. Het verhaal is goed doordacht. De illustraties zijn behulpzaam. De tekst is gemakkelijk leesbaar, soms zelfs losjes geschreven. Maar schijn bedriegt hier. De auteur weet voldoende details in de tekst te plaatsen voor de lezer die echt wil weten hoe het zit.

Alle artikelen zijn te lezen in het aprilnummer van het Nederlands Tijdschrift voor Natuurkunde.

De jury,
Claud Biemans, Aernout van Enter, Vincent Icke en Robert Jan van Wijk

Het aprilnummer van het NTvN staat bol van de winnaars: drie van de NTvN-Prijsvraag (Julius Huijts, Melissa Rinaldin en Robbie Elbertse) én een van de Physicaprijs 2021 voor Daniel Bonn. Van/over alle 4 is een zeer lezenswaardig, boeiend stuk opgenomen in het aprilnummer.

Herman de Lang neemt na ruim 27 jaar afscheid als redactielid van het NTvN. Hij luidt zichzelf uit in een mooie, redactionele bijdrage. Eindredacteuren Marieke de Boer en Esger Brunner blikken terug op zijn loopbaan en zijn werk voor het NTvN.

Ook dit jaar was de NNV weer vertegenwoordigd op de driedaagse conferentie Physics@Veldhoven dat als thema Back to the Future had. NNV penningmeester Peter Brussaard en NNV secretaris Johan Klootwijk schreven er een sprankelend artikel over.

Kun jij een voorspelling doen wat de komende eeuw gaat brengen? Laat je gedachten gaan via de website Pad naar de Toekomst (www.padnaardetoekomst.nl)! Hoe je dat doet staat in het aprilnummer.

Bijna is het zover: FYSICA 2021, waar het honderdjarig bestaan van de NNV natuurlijk gevierd zal gaan worden en maar liefst 2 Nobelprijswinnaars (Roger Penrose en Reinhard Genzel) verwelkomd mogen worden. Wie jarig is trakteert en daarom is deelname aan FYSICA 2021 dit jaar gratis.

Martinus Veltman, de bijzondere Nobellaureaat, wordt uitgebreid herdacht door Karel Gaemers en Bernhard de Wit.

Een van de activiteiten die plaatsvindt in het kader van het 100-jarig bestaan van de NNV is “Een eeuw natuurkundevrouwen”. Deze maand aandacht voor Anneke Levelt-Sengers en Marileen Dogterom.

En dan zijn zo’n tien andere artikelen niet benoemd……Veel leesplezier!

Voortaan maandelijks het natuurkundetijdschrift ontvangen? Wordt dan lid van de Nederlandse Natuurkundige Vereniging.

De European Physical Society (EPS) heeft Sonnenborgh in Utrecht tot ‘Historic Site’ benoemd, een plek van historisch belang. De enige plekken in Nederland die eerder deze eer te beurt vielen waren het Kamerlingh Onnes Laboratorium in Leiden en het NatLab in Eindhoven.

De EPS kent het predicaat Historic Site toe aan plekken die een buitengewone bijdrage geleverd hebben aan de natuurkunde. Op Sonnenborgh richtte meteoroloog Christopher Buys Ballot in 1854 het Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut (KNMI) op. Hier werden de eerste weerberichten van Nederland gemaakt, stelde Buys Ballot zijn befaamde wet op en werd een start gemaakt met internationale meteorologische samenwerking. Ook het aanpalende sterrenkundige instituut op Sonnenborgh groeide uit tot een wetenschappelijke plek van groot belang, met name door het zonneonderzoek van Marcel Minnaert en Kees de Jager in de 20^e eeuw. In 1961 richtte Kees de Jager op Sonnenborgh het Laboratorium voor Ruimteonderzoek op, het latere Netherlands Research Institute for Space Research (SRON).

Op woensdag 7 april onthulde voorzitter van de EPS Petra Rudolf een plaquette aan de buitengevel van Sonnenborgh ‘om de herinnering aan de buitengewone bijdrage van Sonnenborgh aan de natuurkunde’ levend te houden. De NNV heeft zich sterk gemaakt voor de nominatie van de Sonnenborgh en de uiteindelijke onthulling. Speciaal in het jaar waarin de NNV 100 jaar bestaat, willen we enkele historische locaties tot EPS Historic Site laten benoemen.

Bij de onthulling waren aanwezig directeur van het KNMI Gerard van der Steenhoven, voorzitter van de NVV-sectie Geschiedenis en Grondslagen van de Natuurkunde Guido Bacciagaluppi en directeur van Sonnenborgh Maarten Reichwein. Reichwein: “Sonnenborgh is zeer vereerd om een van de drie Historic Sites in Nederland te zijn. Met deze toekenning is er nog meer waardering voor Sonnenborgh en de onderzoekers die op Sonnenborgh een bijdrage hebben geleverd aan de wetenschap”.

Sonnenborgh bevindt zich als Historic Site internationaal in het gezelschap van o.a. het Einsteinhuis in Bern, waar Einstein zijn relativiteitstheorie ontwikkelde. Kijk hier voor een overzicht van alle Historic Sites en meer informatie over de EPS.

Foto’s: Marieke Wijntjes

De dichtwedstrijd 'Dicht een deeltje' is nu al een groot succes. Het doel van de dichtwedstrijd is om de 17 deeltjes van het standaardmodel in dichtvorm weer te geven. De NNV organiseert deze activiteit in het kader van haar 100-jarig bestaan. Vrijdag 2 april was de laatste dag dat bijdragen konden worden ingediend, en dat is en masse gedaan. Om precies te zijn, zijn er 299 gedichten ingestuurd. Het aantal inzendingen per deeltje varieert van 8 (top) tot 36 (higgsdeeltje), dus de jury wacht een zware taak. Uiteindelijk is er slechts 1 winnend gedicht per deeltje. Een voorjury gaat nu aan de slag om per deeltje maximaal 5 gedichten te selecteren voor de finale. Na de zomer verschijnt het standaardmodel in poëzie in het Nederlands Tijdschrift voor Natuurkunde. Iets om je op te verheugen, want de creativiteit onder de inzendingen was hoog.

Christa Hooijer volgt in april 2022 Diederik Jekel op als NNV-voorzitter. Zij ontving in de webverkiezing de meeste stemmen, zo maakte Gerard van der Steenhoven, voorzitter van de kiescommissie, bekend tijdens de algemene ledenvergadering op 1 april 2021. Er zijn in totaal een kleine 500 stemmen uitgebracht. Hij meldde verder dat Petra Rudolf en Sylvia Barlag, beide andere voorzitterskandidaten, bereid zijn toe te treden tot het NNV-bestuur. Dit maakt dat het NNV-bestuur verrijkt wordt met drie topvrouwen, een fantastische uitkomst voor de vereniging. Christa is per 1 april 2021 in functie getreden als vice-voorzitter, zodat ze zich gedurende een jaar warm kan draaien. 

Op de algemene ledenvergadering van de NNV op 1 april werd bekend gemaakt dat er twee NNV-ers zijn benoemd tot Lid van Verdienste 2021. Het gaat om Rob van den Berg en Anneke de Leeuw. Rob maakt al sinds 1997 deel uit van de redactie van het Nederlands Tijdschrift voor Natuurkunde (NTvN), nu al 24 jaar dus. Heel wat artikelen zijn inmiddels tijdens het redactieproces door zijn handen gegaan. Anneke de Leeuw nam op 1 maart 2021 afscheid als hoofdredacteur van het NTvN, deze functie vervulde ze enkele jaren samen met Els de Wolf. Het laatste nummer dat zij onder de hoede hadden was De Robbert, dat is echt stoppen met een grote uitsmijter! Els de Wolf was vanwege haar verdiensten voor de vereniging reeds eerder benoemd tot Lid van Verdienste. Heel hartelijk dank voor jullie grote inzet voor de vereniging.

Yannick Fritschy is per 1 maart gestart als hoofdredacteur van het NTvN. Yannick is fysicus en werkzaam als wetenschapsjournalist, een prachtig profiel voor een hoofdredacteur. We wensen hem veel succes!