Nederlandse Natuurkundige Vereniging

Enige tijd geleden zijn de NTvN-prijswinnaars bekend geworden. Jaarlijks roept de redactie van het Nederlands Tijdschrift voor Natuurkunde jonge wetenschappers op een artikel te schrijven over hun onderzoek en zo kans te maken op mooie prijzen. Dit jaar vielen Mathijs Janssen, Vivian Jacobs en Ludo Cornelissen in de prijzen met hun zeer goed leesbare artikelen. Tijdens FYSICA 2016 reikte redactie- en jurylid Floor Broekgaarden de prijzen van respectievelijk 1000, 750 en 500 euro uit. Het artikel van de winnaar van de eerste prijs - (B)lauwe energie - is te lezen in het maartnummer van het Nederlands Tijdschrift voor Natuurkunde. In het aprilnummer zijn de artikelen van Vivian Jacobs - Dirac-halfmetalen met holografische wisselwerkingen - en Ludo Cornelissen - Stroom sturen door een isolator: magnonen maken het mogelijk - verschenen.

foto: Duncan de Fey

Dick van Dam (TU/e) is door het publiek van FYSICA 2016 uitgeroepen tot winnaar van de Young Speakers Contest. Hij was één van de drie finalisten die hun onderzoek mochten prestenteren tijdens de plenaire sessie van FYSICA 2016, zijn verhaal was getiteld 'Nanostructures enhance solar cell voltage'. Dick van Dam ontving de prijs (750 euro, een certificaat en eeuwige roem) uit handen van NNV-voorzitter Jan van Ruitenbeek.

De andere twee finalisten waren Julia Cramer (TUD) en Jacco de Vries (Nikhef). Ook zij gaven schitterende voordrachten met respectievelijk de titels 'Correcting the untouchable' en 'Why is there stuff? (Measuring matter-antimatter differences with LHCb)'. Het publiek kon via stembriefjes kenbaar maken wie in hun ogen de beste presentatie had gegeven, Dick van Dam kreeg het hoogste aantal stemmen.

Voorafgaand aan FYSICA worden jonge wetenschappers jaarlijks opgeroepen mee te doen aan de Young Speakers Contest. Een jury bepaalt via een schriftelijke en mondelinge ronde welke drie finalisten hun verhaal op FYSICA mogen houden. Ieder jaar blijkt weer dat Nederland bol staat van het jonge natuurkundige sprekerstalent. In 12 minuten p.p. weten de jongeren het publiek te enthousiasmeren voor hun onderzoek, niet voor niks is de Young Speakers Contest al jaren een favoriet onderdeel van FYSICA.

foto: Duncan de Fey

Michel Orrit ontving tijdens FYSICA 2016 op vrijdag 8 april de Physicaprijs 2016 uit handen van Jasper Knoester, voorzitter van Stichting Physica. Vervolgens sprak Michel Orrit de Physicalezing uit voor de goed gevulde zaal in het Huygensgebouw op de Radboud Universiteit te Nijmegen. De Physicalezing was getiteld 'Single molecules and gold nanoparticles as playgrounds for physicists'. Michel Orrit ontving de prijs vanwege zijn baanbrekende werk op het gebied van de één-molecuul-spectroscopie.

Michel Orrit realiseerde zich midden jaren 80 van de vorige eeuw dat optische detectie van één enkel molecuul mogelijk zou moeten zijn. In 1990 was hij de eerste die inderdaad het fluorescentiesignaal van een enkel molecuul waarnam en op elegante en ondubbelzinnige wijze liet zien dat het optische signaal inderdaad van één molecuul afkomstig was.

In 2014 werd de Nobelprijs voor de chemie toegekend aan Betzig, Hell en Moerner voor de ontwikkeling van “super-resolved fluorescence microscopy”. In de daarbij gevoegde beschrijving van de wetenschappelijke achtergrond van de prijs kwam het baanbrekende karakter van het experiment van Orrit prominent naar voren als basis voor de superresolutietechnieken die daarna ontwikkeld werden. Moerner was iets eerder met de meting (detectie in absorptie) dan Orrit, maar Orrits meting (detectie in fluorescentie) produceerde veel minder achtergrondruis en is de standaard in het veld geworden.

Naar aanleiding van het werk van Orrit is een heel nieuw vakgebied ontstaan, Single Molecule/Particle Optics. Na zijn eerste experiment heeft Orrit zelf een groot aantal primeurs gerealiseerd met een enkel molecuul, aanvankelijk in Bordeaux en vanaf 2001 aan de Universiteit Leiden. Sinds Michel Orrit naar Leiden is gekomen heeft hij daar een zeer actieve groep opgebouwd, met een spannend onderzoeksprogramma aan enkel-molecuul spectroscopie. Een recent hoogstandje is de "nanomicrofoon", een microfoontje dat uit één enkel molecuul bestaat, zie dit nieuwsartikel.

Jaarlijks wordt de Physicaprijs uitgereikt aan een eminente, in Nederland werkzame natuurkundige. De prijs wordt na consultatie van diverse vertegenwoordigers van de natuurkundegemeenschap in Nederland door de voorzitters van de Nederlandse Natuurkundige Vereniging en de Stichting Physica toegekend. 

In het Nederlands Tijdschrift voor Natuurkunde wordt in de edities van april en mei 2016 aandacht besteed aan het werk van Michel Orrit. Zie ook dit filmpje waarin Michel Orrit vertelt over zijn werk.